تأثیر ژانر بر کارکرد گفتمانی شخصیت‌های زن در رمان نوجوان

این مقاله قصد دارد چگونگی تأثیر ژانر فانتزی بر کارکرد گفتمانی شخصیت‌های زن در رمان نوجوان و تمایل یا عدم تمایلشان به هنجارگریزی‌های جنسیتی را بررسی کند. بدین منظور دو رمان نوجوان به نام‌های بازگشت‌ هرداد نوشته فریبا ‌کلهر و پریانه‌های ‌لیاسند‌ماریس نوشته طاهره ‌‌ایبد را مورد بررسی قرار می‌دهیم. نوجوانان دختر قهرمان این دو رمان هستند و موضوع هر دو رمان پیروز شدن بر نیرویی متافیزیکی و آرام کردن دریاها است. هر اثر فانتزی به هرحال کم و بیش ریشه در دنیای رئال دارد و هرچه ساختار فانتزی اثر با فاصله گیری بیشتر از دنیای رئال بنا گذاشته شود، مجال بیشتری برای شکستن کلیشه‌های گفتمانی دنیای واقعی به دست می‌دهد. طبیعی است آثار فانتزی از لحاظ میزان بهره‌گیری از تخیل یا تطابق با واقعیت با هم متفاوتند. بنابراین هدف این مقاله مقایسه کارکرد گفتمانی شخصیت‌های زن، جایگاه اجتماعی آن‌ها، نسبت میان گفتمان بازنمایی شده در رمان و گفتمان اجتماعی فضای ایران و درنهایت میزان فاصله گیری از دنیای رئال در ساختار فانتزی رمان‌ها و تأثیر آن بر بازتاب موارد ذکر شده است. بدین‌منظور از شیوۀ «تحلیل انتقادی گفتمان» براساس متد نورمن‌فرکلاف استفاده می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد با وجود هنجارگریزی های جنسیتی در هر دو رمان که تحت تأثیر ژانر فانتزی آثار شکل گرفته است، بازگشت هرداد به‌دلیل دنیای فانتزی گسترده‌تر و عمیق‌تر از گفتمان اجتماعی معاصر ایران دور‌تر شده است و شخصیت محوری دختر کم‌تر تحت تأثیر هنجارهای جنسیتی ایرانی است.